نحوه ابطال وصیت نامه

انواع وصیت نامه

وصیت دو نوع است: تملکی و وصیتی
به عقیده بسیاری از فقهای امامیه، قانون مدنی وصیتی را که شامل وصیت تملیکی و عهدی باشد تعریف نکرده و تنها آن را به دو قسم تقسیم کرده است.
دلیل این امر آن است که هر یک از دو نوع وصیت و عهد تملیکی دارای ماهیت حقوقی خاصی است، هرچند هر دو مربوط به فوت موصی می باشد. در هر صورت وصیت اثری ندارد و یا باطل خواهد بود. در این مبحث به برخی از این موارد پرداخته خواهد شد.
طبق ماده 841 قانون مدنی، عقد ثمری «باید مال موصی باشد و ترکه بر مال غیر بدون اذن مالک باطل است».
طبق قاعده حقوقی صحیح است ولی قانون مدنی استثناء آن را در مورد وصیت باطل دانسته است. بنابراین با توجه به اطلاق ماده فوق فرقی نمی کند که موصی مال دیگری را برای خود وصیت کند یا برای صاحب آن، چنانکه توضیح داده شد که موصی له صاحب موصی است.

طبق ماده 843 قانون مدنی «...ترک بیش از ثلث ترکه صحیح نیست مگر به اذن ورثه».
هر کس می تواند یک سوم اموال خود را پس از مرگ تصرف کند و آن را به هر کس که بخواهد واگذار کند یا برای مقاصدی از آن استفاده کند. صحیح نیز بر این دلالت دارد. محمد بن علی بن بابویه (شیخ صدوق) وصیت را بر کل ترکه نافذ می داند. قول مذکور نادر است و روایات متعددی بر آن وارد شده است که یکی از آنها روایت عمار ثابتی از حضرت صادق علیه السلام است که می فرماید: تا زمانی که انسان روح در بدن دارد، حق دارد. به مال او، اگر همه آن را وصیت کند، جایز است. .
چون در مقابل روایت مذکور روایات متعارض وجود دارد، باید گفت که این روایت یا ناظر به موردی است که ورثه اجازه می دهند ثلث وصیت را به ما ارث ببریم و یا ناظر به موردی است که موصی وارث نداشته باشد. به عنوان شیخ موجه شده است، هرچند برخی از فقها در موردی که موصی وارث نداشته باشد، وصیت را بیش از ثلث جایز نمی دانند.

اگر کسی ورثه نسبی یا سببی داشته باشد و بیش از ثلث ترکه خود را اعم از تضامنی یا جداگانه وصیت کند، وصیت به مقدار ثلث صحیح است و برای اولاد صحیح نیست و نیاز جایز است. او یک وارث دارد. زیرا طبق ماده 843 ترکه زائد بر ثلث ترکه صحیح نیست مگر با اذن ورثه و اگر عده ای از ورثه اذن دهند فقط نسبت سهم او صحیح است.

از نظر ابن واسط، وصیت نسبت به سهمی که اذن نداده باطل است، زیرا هرکس حق دارد در سهم خود تصرف کند و اذن دهد. پس اگر کسی بیش از ثلث مال خود را به کسی وصیت کند و یک پسر و دو دختر داشته باشد، همه ورثه می توانند اجازه دهند، بعضی سهم خود را اذن و بقیه رد کنند، پس پسر می تواند اجازه دهد. وصیت به پسر بزرگ، ولی دو دختر آن را رد می کنند، وصیت به نصف مازاد صحیح و نصف نصف دیگر که سهم دو دختر است باطل است.
ابطال وصیت بیش از ثلث
در مواردی ممکن است وصیت نامه ای که متوفی در زمان حیات خود تنظیم کرده دارای ایراداتی باشد که به ضرر ذی نفع باشد. در این صورت باید دادخواست ابطال وصیت نامه تقدیم شود. وصیت نامه باید معتبر و معتبر باشد. مگر اینکه خلاف آن ثابت شود. بر اساس اصل صحت، اصل بر این است که وصیت نامه صحیح تنظیم شده است و شخصی که ادعا می کند وصیت نامه صحیح نیست، باید خلاف آن را ثابت کند و دلیل و دلیل بیاورد.

بر اساس ماده 843 قانون مدنی، منظور از بیش از حد اراده بر ثالث نیست. جز اینکه ورثه اذن می دهند یا بعضی از آنها این اجازه را می دهند. در نتیجه فقط برای برخی از آنها موثر خواهد بود. بر اساس این ماده قانونگذار معتقد است که هر شخصی در زمان وصیت خود فقط می تواند تا یک سوم اموال خود را وصیت کند. اگر بیش از این مقدار وصیت کند باطل است. جز اینکه ورود آن را تایید و تصدیق می کنند. اما اگر وراث آن را رد کنند وصیت باطل می شود.